Sinds 2017 helpt Vlaanderen Circulair firma’s en organisaties de omslag te maken naar circulair ondernemen. Makkelijker gezegd dan gedaan. Toch zijn steeds meer bedrijven overtuigd van de noodzaak ervan – en de coronacrisis heeft dit bewustzijn nog verder aangewakkerd, vertellen Veerle Labeeuw en Roos Servaes van Vlaanderen Circulair.

Een circulaire economie staat in het teken van waardebehoud: het komt erop aan grondstoffen, materialen en producten tijdens hun levenscyclus zo hoogwaardig mogelijk te blijven inzetten. Producten worden hersteld, aangepast of gedemonteerd, waarna de onderdelen kunnen gebruikt worden in andere toepassingen. De circulaire waardeketen probeert de klassieke lineaire keten van primaire grondstof tot afval zoveel mogelijk om te vormen tot een kringloop waar gerecycleerde (of biogebaseerde) grondstoffen en recycleerbare of afbreekbare materialen slechts tussenstadia zijn.

Op naar een nieuw evenwicht
Circulariteit rijmt dus heel sterk op duurzaamheid. Maar een circulaire economie is ook robuust voor veranderingen en daardoor veerkrachtig in crisistijden. Dat bleek vorig jaar tijdens de coronacrisis: Vlaamse bedrijven die al sterk inzetten op circulariteit hadden veel minder last van de crisis dan minder circulaire bedrijven. Hun geheim? Naast lokale ketens (hergebruik van grondstoffen maakt bedrijven minder afhankelijk van onzekere import), blijken innovatie in businessmodellen en samenwerking tussen bedrijven dé elementen te zijn die bedrijven veerkrachtiger maken. ‘Dat was een eye-opener,’ zegt Veerle Labeeuw van het publiek-private partnerschap Vlaanderen Circulair. ‘De pandemie heeft aangetoond dat we een nieuw evenwicht moeten zoeken tussen de globalisering, die misschien wat te veel is doorgeschoten, en een meer lokaal verankerde economie. De herwaardering van grondstoffen speelt hierin een belangrijke rol.’

Voor bedrijven loont het dus zeker de moeite om de switch naar circulair te maken. Sterker, het biedt hun toekomstperspectief. Bij Vlaanderen Circulair merken ze dat almaar meer bedrijven dit ook beseffen – zeker sinds het voorbije jaar. ‘Ze ondervinden dat ze beter vroeg dan laat met circulariteit beginnen’, zegt Roos Servaes van Vlaanderen Circulair (waarvan het operationele team trouwens opereert vanuit de OVAM). ‘Firma’s willen de trein niet missen, en ze beseffen dat ze er beter opspringen nu ze daar zelf nog de keuze voor hebben.’ Eén en ander komt ook door het Europese Green Deal-programma, dat sterk focust op de transitie naar een circulaire economie. ‘In tal van sectoren, zoals bijvoorbeeld in de bouwsector, begint het besef te groeien dat circulariteit meer en meer noodzaak wordt.’

Verdere digitalisering
Maar de switch naar circulair ondernemen is niet van vandaag op morgen gemaakt. Labeeuw: ‘Vaak vergt het een heel ander businessmodel. Als je producten bijvoorbeeld gaat verdiensten in plaats van verkopen komen je inkomsten op een heel andere manier binnen. Er komen andere risico’s bij kijken, andere garantiemodaliteiten … Circulair ondernemen vraagt meestal ook om meer langetermijnvisie dan vandaag, waardoor je als bedrijf dus ook een beroep moet kunnen doen op een andere vorm van financiering.’

Specifiek voor de bouwsector identificeerde Vlaanderen Circulair vorig jaar een aantal systemische knelpunten in de transitie naar een circulaire economie in Vlaanderen. De belangrijkste blijken op het niveau van de waardeketen te zitten. ‘Er is tussen veel meer actoren samenwerking en dus ook vertrouwen nodig. We zien vandaag architecten en aannemers die materialen uit een te ontmantelen gebouw opnieuw willen inzetten’, zegt Servaes. Verdere digitalisering, bijvoorbeeld bij urban mining (het herwinnen van grondstoffen uit producten), kan hierbij helpen. ‘Grondstoffen en materialen moeten in kaart worden gebracht, de productinfo (het type materialen, de toestand waarin ze zich bevinden en hun herbruikbaarheid) op gebouwniveau moet jarenlang beschikbaar blijven.

 

Roos Servaes
Veerle Labeeuw

MEER INFO
> bouwen.vlaanderen-circulair.be
> vlaanderen-circulair.be/nl/doeners-in-vlaanderen